เล่าเรื่องเมืองเพชร : พระนครคีรี เขาวัง

พื้นที่ส่วนใหญ่ของเมืองเพชรบุรีเป็นที่ราบสูงมีภูเขาและป่าไม้ ทางทิศตะวันออกเป็นที่ราบลุ่มไปจนจรดอ่าวไทย ทิศตะวันตกเป็นที่ราบสูงและเทือกเขาตะนาวศรีที่กั้นพม่าไว้ รวมทั้งมีแม่น้ำเพชรบุรีไหลผ่าน จึงเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่ดีในการเป็นป้อมปราการป้องกันข้าศึกจากพม่าในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยสามารถแบ่งเป็น 3 เขต คือเขตภูเขาและที่ราบสูงทางด้านตะวันตก เป็นเทือกเขาทอดยาวจากเหนือลงใต้ เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำเพชรบุรีและแม่น้ำปราณบุรี เขตที่ราบลุ่มแม่น้ำบริเวณตอนกลางของจังหวัด เป็นบริเวณที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดและเป็นเขตเกษตรกรรมที่สำคัญของจังหวัด เพราะมีแม่น้ำเพชรบุรีไหลผ่าน มีเขื่อนแก่งกระจานและเขื่อนเพชรบุรีและเขตที่ราบชายฝั่งทะเลทางด้านทิศตะวันออก พื้นที่ติดชายฝั่งทะเลอ่าวไทย ความยาวรวมประมาณ 80 กิโลเมตร อุดมไปด้วยป่าโกงกางและชายหาดที่สวยงาม เป็นแหล่งเศรษฐกิจที่สำคัญของจังหวัดทั้งในด้านการประมงและการท่องเที่ยว

.

จากข้อมูลที่ตั้งและลักษณะภูมิประเทศของเมืองเพชรบุรีจะเห็นได้ว่าเป็นเมืองที่มีแม่น้ำไหล่ผ่าน มีภูเขาและที่ราบลุ่มแม่น้ำเหมาะสมที่จะสร้างเป็นที่พักอาศัยและรับรองแขกบ้านแขกเมืองเป็นอย่างมากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 จึงได้สร้าง “พระนครคีรี” หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “เขาวัง” เป็นพระราชวังฤดูร้อนในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เขาวังเป็นที่ตั้งของพระราชวังแห่งแรกในหัวเมืองในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าให้สร้างขึ้นเป็นที่ประทับเพื่อเสด็จแปรพระราชฐานมาพักผ่อนอิริยาบถท่ามกลางธรรมชาติ พระราชวังพระนครคีรีผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมตะวันตก สถาปัตยกรรมไทยและจีน จนมีเอกลักษณ์เฉพาะเนื่องจากในช่วงรัชกาลที่ 4 เป็นเวลาที่ชาติไทยปรับตัวให้ทันสมัยเทียบชาติตะวันตก พระราชวังพระนครคีรีประกอบด้วยกลุ่มอาคารจำนวนมาก ดังนี้

.

– พระที่นั่งสันถาคารสถาน สำหรับต้อนรับแขกเมืองที่มาพักบนพระนครคีรี

– พระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์ เป็นพระที่นั่งองค์ใหญ่ที่สุด ทรงใช้เป็นท้องพระโรงสำหรับเสด็จออกขุนนางและโปรดให้ใช้เป็นที่ประกอบพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา

– พระที่นั่งปราโมทย์มไหสวรรย์ แต่เดิมเชื่อกันว่า ห้องบรรทมของพระที่นั่งปราโมทย์มไหสวรรย์นี้เป็นห้องบรรทมของสมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี

– พระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท พระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาทเป็นปราสาทหลังน้อยยอดปรางค์ สร้างขึ้นด้วยทรงมีพระราชดำริว่าพระราชวังใหญ่แต่โบราณ เช่น พระนารายณ์ราชนิเวศน์ที่เมืองลพบุรีย่อมมีปราสาท จึงทรงสร้างขึ้นเป็นสังเขปที่พระนครคีรี

– พระที่นั่งราชธรรมสภา ใช้เป็นที่ประกอบพระราชพิธีสงฆ์ และประชุมสาธยายธรรม

– หอชัชวาลเวียงชัย สร้างขึ้นเป็นที่ศึกษาและสังเกตุการณ์ทางดาราศาสตร์

– พระธาตุจอมเพชร พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้า ให้บูรณะเจดีย์เก่าที่มีอยู่ก่อนแล้วอันเชิญพระบรมสารีริกธาตุมาบรรจุไว้สำหรับสักการบูชา

– พระพิหารน้อยหรือพระวิหารน้อยลักษณะเป็นวิหารขนาดเล็กประดับหินอ่อน หลังคามุงกระเบื้องสี ช่อฟ้า ใบระกาและหางหงส์รูปนาคประดับกระจกฝีมือช่างหลวง กรอบหน้าบันตกแต่งด้วยปูนปั้นลายกนกกลางหน้าบันประดับพระบรมราชสัญลักษณ์พระมหาพิชัยมงกุฎ เป็นงานปูนปั้นที่งดงามมีชื่อเสียงชิ้นหนึ่งของจังหวัดเพชรบุรี

– พระสุทธเสลเจดีย์ เจดีย์หินอ่อนสีเทาอมเขียวที่มีประวัติการสร้างอันน่าทึ่ง คือเมื่องสลักหินอ่อนเป็นชิ้นและประกอบที่เกาสีชังเสร็จแล้ว ได้รื้อนำลงเรืแอมาประกอบใหม่บนเขาแห่งนี้

.

พระนครคีรีเป็นโบราณสถานสำคัญของชาติตามที่กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนไว้ เมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2478 โดยกำหนดเขตโบราณสถานไว้ทั้งภูเขา รวม 3 ยอดเขา และกั้นเขตบริเวณโดยรอบพระนครคีรีออกไปจากบริเวณด้านล่างเขาอีก 20 เมตร

.

ปัจจุบันพระนครคีรีจัดเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่งดงามทั้งธรรมชาติ ศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมที่บุคคลทั่วไปสามารถเข้าชมได้ ในทุกปีทางจังหวัดเพชรบุรีจะจัดงานประจำปี “งานพระนครคีรี” เพื่อเฉลิมฉลองพระราชวังที่มีค่าทางประวัติศาสตร์ตั้งแต่ปี 2529 จนถึงปัจจุบัน